Đề thi khảo sát học sinh giỏi Ngữ văn Lớp 8 (Lần 1) - Năm học 2021-2022 - Trường THCS Kim Ngọc (Có hướng dẫn chấm)

Nội dung text: Đề thi khảo sát học sinh giỏi Ngữ văn Lớp 8 (Lần 1) - Năm học 2021-2022 - Trường THCS Kim Ngọc (Có hướng dẫn chấm)

1. PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐỀ THI KHẢO SÁT HSG LẦN 1 TRƯỜNG THCS KIM NGỌC MÔN: NGỮ VĂN 8 NĂM HỌC 2021-2022 Thời gian 120 phút không kể thời gian giao đề Câu 1. (1,5 điểm) Trình bày cảm nhận của em về hai câu thơ sau: “ Chiếc thuyền im bến mỏi trở về nằm Nghe chất muối thấm dần trong thớ vỏ.” ( Quê hương- Tế Hanh) Câu 2. (3,0 điểm) Trong truyện ngắn “ Chiếc lá cuối cùng” của O Hen-ri, hình ảnh chiếc lá thường xuân được cụ Bơ-men vẽ trên tường trong đêm mưa tuyết đã giữ lại được sự sống cho Giôn-xi trong lúc cô tuyệt vọng nhất. Từ câu chuyện cảm động của các họa sĩ nghèo trong truyện ngắn trên, hãy bày tỏ suy nghĩ của em về vai trò của tình thương trong cuộc sống bằng một bài văn. Câu 3. (5,5 điểm) Đánh giá về văn bản “ Trong lòng mẹ” ( Chương IV) trích trong thiên hồi kí “ Những ngày thơ ấu” của nhà văn Nguyên Hồng, có ý kiến viết: “ Ở chương Trong lòng mẹ, có thể thấy chất trữ tình thấm đượm ở nội dung câu chuyện được kể; ở những cảm xúc căm giận, xót xa và yêu thương đều lên đến cao độ, thống thiết và ở cách thể hiện của tác giả.” Bằng hiểu biết của em về văn bản, hãy làm sáng tỏ ý kiến trên. . Hết (Cán bộ coi thi, không giải thích gì thêm) Họ và tên thí sinh .Phòng thi .SBD . 1
2. PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HDC ĐỀ KHẢO SÁT HSG LẦN 1 TRƯỜNG THCS KIM NGỌC MÔN: NGỮ VĂN 8 NĂM HỌC 2021-2022 Thời gian 120 phút không kể thời gian giao đề Câu 1(1,5điểm) a.Về hình thức Học sinh cần viết thành bài văn hoặc đoạn văn cảm thụ có bố cục rõ ràng, diễn đạt lưu loát b.Về nội dung Cần có các ý sau: -Hai câu thơ miêu tả chiếc thuyền nằm im trên bến sau khi vật lộn với sóng gió biển khơi trở về. (0,25 điểm) - Tác giả không chỉ thấy con thuyền nằm im trên bến mà còn cảm nhận thấy sự mệt mỏi, say sưa của nó. Con thuyền được nhân hóa như một sinh thể sống động, một vật vô tri trở nên có hồn, một tâm hồn rất tinh tế: con thuyền nằm yên lặng như đang nghỉ ngơi thư giãn sau một chuyến ra khơi vất vả trở về và như đang lắng nghe nghe vị muối mặn của biển khơi thấm dần trong thớ vỏ của nó. Cụm từ im bến mỏi vừa nói được sự nghỉ ngơi của con thuyền, vừa nói được vẻ yên lặng nơi bến đỗ.Chữ “ nghe” ( nghe chất muối) thể hiện sự chuyển đổi cảm giác rất tinh tế và thi vị. Cũng như người dân chài, con thuyền cũng thấm đẫm hương vị biển, thấy vị mặn mòi của biển đang râm ran trong cơ thể mình. (1,0 điểm) - Không có một tâm hồn tinh tế, tài hoa và nhất là không có tấm lòng gắn bó sâu nặng với làng quê biển với cuộc sống lao động làng chài thì nhà thơ không thể có những câu thơ hay như vậy. (0,25 điểm) Câu 2 (3điểm) a.Về kĩ năng - HS biết viết bài văn nghị luận xã hội ngắn đúng về hình thức, biết vận dụng một số thao tác lập luận để bày tỏ suy nghĩ, quan niệm của bản thân. b. Về kiến thức: Cần đảm bảo một số ý sau Mở bài -Dẫn vấn đề từ câu chuyện của ba họa sĩ nghèo trong truyện “ Chiếc lá cuối cùng” của O Hen-ri để khẳng định tình yêu thương rất cần trong cuộc sống. Thân bài -Giải thích: Tình yêu thương là tình cảm tốt đẹp giữa con người với con người. Đó là sự sẻ chia, đồng cảm, yêu thương, giúp đỡ nhau trong cuộc sống. Là tình cảm thiêng liêng xuất phát từ con tim. - Biểu hiện tình yêu thương trong cuộc sống:Tình yêu thương có vô vàn hình trạng: Tình yêu thương bố mẹ dành cho con cái; anh chị em yêu thương nhau; bạn bè yêu thương nhau; tình yêu thương với những người quen biết và cả với những mảnh đời bất hạnh ngoài xã hội. Tình yêu thương được thể hiện qua sự giúp đỡ về vật chất, sự đồng cảm sẻ chia về tinh thần -Bàn luận *Tình yêu thương có ý nghĩa và sức mạnh lớn lao 2
3. - Tình yêu thương đem đến cho con người niềm vui, hạnh phúc, cao hơn là mang lại sự sống, sự cảm hóa kì diệu, tiếp thêm sức mạnh để con người vượt qua mọi thử thách, khó khăn. ( Dẫn chứng) - Tình yêu thương làm cho cuộc sống tốt đẹp hơn, giúp con người gần nhau hơn. ( Dẫn chứng) - Một con người biết yêu thương chính là người có nhân cách đẹp. Thật đáng sợ khi thế giới chỉ có sự hận thù, chiến tranh và sự vô cảm. *Mở rộng - Phê phán những kẻ sống ích kỉ, thờ ơ vô cảm với nỗi đau của đồng loại. - Tình yêu thương không phải có sẵn trong mỗi con người,nó chỉ có khi con người có ý thức nuôi dưỡng. Và tình yêu thương phải trong sáng, không vụ lợi mới có ý nghĩa. - Bài học nhận thức và hành động: Sống biết yêu thương, chia sẻ biết trân trọng tình yêu thương của người khác dành cho mình. Kết bài -Khẳng định lại tình yêu thương là tình cảm không thể thiếu trong cuộc sống con người. Câu 3(5,5 điểm) *Về kĩ năng - Học sinh biết làm bài văn nghị luận văn học dạng đề về một ý kiến bàn về văn học, có bố cục rõ ràng, luận điểm chính xác - Lời văn chuẩn xác, không mắc lỗi dùng từ, chính tả * Về kiến thức Mở bài (0,25 điểm) -Giới thiệu vấn đề nghị luận: Chất trữ tình trong văn bản “ Trong lòng mẹ” - Dẫn ý kiến Thân bài (5,0 điểm) 1.Giải thích (0,5 điểm) - Chất trữ tình ( hay còn gọi là chất thơ) trong tác phẩm văn học được thể hiện khá đa dạng ở nhiều yếu tố. Trong tác phẩm, thơ chất trữ tình là những cảm xúc, rung động của tác giả trước cái đẹp của tạo vật, con người.Trong văn xuôi, chất trữ tình được thể hiện chủ yếu trong lời kể ( cách thể hiện), cách sử dụng ngôn ngữ chọn lọc, trau chuốt, giàu cảm xúc và nhạc tính => Văn bản “Trong lòng mẹ” là một văn bản hồi kí thấm đẫm chất trữ tình. Chất trữ tình ấy được thể hiện ở nội dung câu chuyện được kể; trong dòng cảm xúc, tâm trạng của nhân vật và ở cách thể hiện của nhà văn. 2. Chứng minh a. Luận điểm 1: Chất trữ tình thấm đẫm trong nội dung câu chuyện được kể. (1 điểm) Nội dung câu chuyện đó là hoàn cảnh đáng thương của mẹ con bé Hồng. -Mẹ bé Hồng phải âm thầm chịu đựng những cay đắng, những thành kiến tàn ác, rồi nợ nần, cùng túng phải tha hương, cầu thực. - Chú bé Hồng ra đời là kết quả của một cuộc hôn nhân không có tình yêu . Cha cờ bạc, nghiện ngập rồi mất sớm. Mẹ vì những thành kiến tàn ác, nợ nần cùng túng phải tha hương, cầu thực. Bé Hồng phải sống trong sự ghẻ lạnh của họ hàng bên nội, thiếu 3
4. thốn tình yêu thương, luôn khao khát gặp mẹ mà luôn bị bà cô tìm mọi cách chia cắt tình mẹ con. => Cuộc sống đầy bi kịch của một người phụ nữ; tuổi thơ cay đắng, tủi cực, của một đứa trẻ đã được nhà văn Nguyên Hồng thể hiện cảm động trong trang văn đã gây ấn tượng sâu sắc trong lòng người đọc. b. Luận điểm 2: Chất trữ tình thấm đẫm trong dòng cảm xúc, tâm trạng phong phú của chú bé Hồng. (2 điểm) Qua những dòng hồi kí, người đọc như cảm thấu được mọi cung bậc cảm xúc: đau đớn, tủi hận, xót xa, căm giận, yêu thương, hạnh phúc, sung sướng của bé Hồng đều đến cao độ, thống thiết. * Trước hết, những cảm xúc ấy ở bé Hồng được thể hiện trong cuộc trò chuyện với bà cô: Cuộc trò chuyện là màn đối thoại đầy kịch tính thúc đẩy tâm trạng nhân vật đến những diễn biến phực tạp, căng thẳng cao độ. - Khi người cô hỏi Hồng có muốn vào Thanh Hóa chơi với mẹ không, với lòng mong mỏi được gặp mẹ, Hồng toan trả lời có nhưng nhận ra những ý nghĩ cay độc trong giọng nói và nét mặt rất kịch của bà cô, Hồng cúi đầu không đáp rồi lại cười đáp “ không”. Khi bà cô vẫn ngọt ngào “ Mày dại quá thăm em bé chứ”, lòng bé thắt lại, khóe mắt cay cay, nước mắt ròng ròng rồi chan hòa đầm đìa ở cằm, ở cổ cười dài trong tiếng khóc. Các từ rớt, ròng ròng, chan hòa, đầm đìa cùng một trường nghĩa , miêu tả giọt nước mắt đau đớn của bé Hồng vì thương mẹ đến vô hạn. Nỗi đau bé âm thầm cố kìm nén đã vỡ ra thành nước mắt. - Từ nỗi đau vì thương mẹ, Hồng căm giận những cổ tục đã đày đọa mẹ qua hình ảnh so sánh dữ dội: Giá những cổ tục đã đày đọa mẹ tôi là một vật như hòn đá hay cục thủy tinh, đầu mẩu gỗ, tôi quyết vồ ngay lấy mà cắn, mà nhai, mà nghiến cho kì nát vụn mới thôi. Nhà văn đã sử dụng những động từ chỉ hành động mạnh: Vồ, cắn, nhai, nghiến với sắc thái biểu cảm ngày càng tăng khiến lời văn dường như sôi sục, tuôn trào đặc tả tâm trạng phẫn uất, căm giận cao độ của bé Hồng với những thành kiến vô hình đã làm khổ mẹ Hồng. Qua đó, ta càng thấu hiểu tình yêu thương mẽ mãnh liệt của Hồng. *Đặc biệt, những cảm xúc của bé Hồng được thể hiện khi gặp mẹ: Có thể nói những cảm xúc, tâm trạng và những rung động về mẹ của Hồng đã đến độ cực điểm qua ngòi bút miêu tả của nhà văn. - Khi thoáng thấy bóng người ngồi trên xe kéo giống mẹ : Cảm giác bối rối, hồi hộp đến nghẹn ngào của Hồng khi vừa tan trường ra nhìn thấy người ngồi trên xe kéo giống mẹ, Hồng đuổi theo gọi bối rối: Mợ ơi! Mợ ơi! Mợ ơi!. Khi đuổi kịp xe, bé thở hồng hộc, trán đẫm mồ hôi, ríu cả chân lại vì mừng, sung sướng, vội vã đến cuống quýt . -Khi được gặp mẹ, Hồng thấy như quá đột ngột, niềm hạnh phúc được gặp mẹ khiến em bất ngờ không dám tin để nghĩ rằng: Nếu người quay lại ấy là người khác .Và cái lầm đó không những làm cho tôi thẹn mà còn tủi cực nữa, chẳng khác gì cái ảo ảnh của một dòng nước trong suốt chảy dưới bóng râm đã hiện ra trước con mắt gần rạn nứt của người bộ hành gã gục giữa sa mạc. Cách nói so sánh chính xác đã cực tả tâm lí của bé Hồng: hoặc là sung sướng tột đỉnh nếu người ngồi trên xe kéo là mẹ, hoặc thất vọng, đau dớn đến tột cùng nếu em nhìn lầm. Qua đó,thể hiện tình yêu mẹ tha thiết trong lòng chú bé. 4
5. -Khi được ngồi trên xe cùng mẹ, Hồng òa khóc nức nở. Nhưng đó không phải là những giọt nước mắt đau đớn mà là những giọt nước mắt của niềm vui, sung sướng tột cùng khi được gặp mẹ. - Khi được nằm trong lòng mẹ, được tận mắt nhìn thấy mẹ,Hồng có cảm nhận về mẹ gương mặt mẹ tôi vẫn tươi sáng đôi mắt trong và nước da mịn, làm nổi bật màu hồng của hai gò má. Tức là, Hồng thấy mẹ vẫn đẹp chứ không còm cõi, xơ xác như lời người cô. Không chỉ vậy, Hồng còn có những cảm giác: Tôi thấy những cảm giác ấm áp đã bao lâu mất đi bỗng lại mơn man khắp da thịt, hơi quần áo của mẹ tôi và những hơi thơ ở khuôn miệng xinh xắn nhai trầu phả ra thơm tho lạ thường. Ngôn ngữ của Nguyên Hồng đã diễn tả chính xác, tinh tế những cảm xúc, những rung động cực điểm của một người con xa mẹ, nhớ mẹ, bao ngày mong ngóng nay được gặp mẹ. Được sống trong tình yêu thương của mẹ, Hồng lại khao khát: Phải bé lại lăn vào lòng một người mẹ, áp mặt vào bầu sữa nóng của người mẹ, để bàn tay của người mẹ vuốt ve, gãi rôm ở sống lưng cho, mới thấy người mẹ có một êm dịu vô cùng. thiên nhiên. Đó chính là những rung động chỉ có được ở người con thiết tha yêu kính mẹ.Đó cũng chính là cộng hưởng của cảm xúc, của nỗi khao khát bao ngày được sống trong lòng mẹ. Lưu ý: Ở luận điểm này học sinh có thể chia nhỏ ý để phân tích miễn là làm nổi bật được các cung bậc cảm xúc của bé Hồng. b. Luận điểm 3: Chất trữ tình thấm đẫm trong lời kể của nhà văn(1 điểm) - Kết hợp hài hòa giữa kể, bình luận và bộc lộ cảm xúc. “Phải bé lại lăn vào lòng một người mẹ, áp mặt vào bầu sữa nóng của người mẹ, để bàn tay của người mẹ vuốt ve, gãi rôm ở sống lưng cho, mới thấy người mẹ có một êm dịu vô cùng” - Xây dựng những hình ảnh so sánh độc đáo: + Hình ảnh so sánh viết về tâm trạng phẫn uất, căm giận cao độ của bé Hồng với những thành kiến vô hình đã làm khổ mẹ. Giá những cổ tục đã đày đọa mẹ tôi là một vật như hòn đá hay cục thủy tinh, đầu mẩu gỗ, tôi quyết vồ ngay lấy mà cắn, mà nhai, mà nghiến cho kì nát vụn mới thôi. + Hình ảnh so sánh viết về sự khát khao được gặp mẹ của Hồng khi vừa ở trường ra: Nếu người quay lại ấy là người khác .Và cái lầm đó không những làm cho tôi thẹn mà còn tủi cực nữa, chẳng khác gì cái ảo ảnh của một dòng nước trong suốt chảy dưới bóng râm đã hiện ra trước con mắt gần rạn nứt của người bộ hành gã gục giữa sa mạc . -Lời văn nhiều khi say mê khác thường như được viết trong dòng cảm xúc mơn man, dạt dào, đặc biệt là đoạn cuối văn bản: “Tôi thấy những cảm giác ấm áp đã bao lâu mất đi bỗng lại mơn man khắp da thịt, hơi quần áo của mẹ tôi và những hơi thơ ở khuôn miệng xinh xắn nhai trầu phả ra thơm tho lạ thường.” “Phải bé lại lăn vào lòng một người mẹ, áp mặt vào bầu sữa nóng của người mẹ, để bàn tay của người mẹ vuốt ve, gãi rôm ở sống lưng cho, mới thấy người mẹ có một êm dịu vô cùng” 5
6. 3.Đánh giá (0,5 điểm) - Khẳng định chất trữ tình trong văn bản Trong lòng mẹ thấm đượm ở nội dung truyện, ở nghệ thuật kể chuyện của nhà văn. - Chất trữ tình ấy không chỉ thể hiện tài năng, phong cách sáng tác của Nguyên Hồng, tấm lòng nhân đạo thống thiết xuất phát từ cuộc đời đầy cay đắng của nhà văn mà còn khẳng định giá trị của tác phẩm. Kết bài (0,25 điểm) -Khẳng định lại giá trị của văn bản: Trang hồi kí thực sự là tiếng lòng của nhà văn vọng về từ một thời thơ ấu nên nó sẽ còn lay động mãi tới tất cả trái tim bạn đọc. - Bày tỏ suy nghĩ. 6